Ik wil niet - ik kan niet - ik durf niet

Ik wil niet …

Wat je niet wilt is niet belangrijk en toch gaat daar in de meeste gevallen onze aandacht wel naar toe. Ik wil niet roken, ik wil me niet onzeker voelen, ik wil geen verdriet of boosheid voelen, ik wil geen zus en zo baan hebben, enzovoorts.

Zo ben je maar steeds bezig met wat je niet wilt, namelijk dat je het niet wilt. En zo ben je dus steeds bezig met wat je niet wilt. En alles wat je aandacht geeft wordt groter, dus zo krijg je steeds meer van wat je niet wilt.

En dan is het ook nog vaak zo dat het gaat over dingen die er al zijn. Ik wil niet dat …… terwijl het al wel zo ís. Terwijl het al wel zo is, gaan wij het alsnog zitten niet te willen. Daar gaat dan heel veel energie naar toe. Maar ja, het is er al. Accepteren dat het er al is (dat is niet hetzelfde als goedkeuren) werkt beter. Dan voel je weer rust en komt er ruimte voor de vraag: kan ik er iets aan veranderen? Soms kan dat. Als dat zo is: ga ervoor! Soms kan dat niet, ligt het niet in jouw invloedssfeer. Maar let op: dat denken wij heel vaak onterecht. Uit faalangst.

Als iets niet gaat hoe je het graag hebt, als iets ander is dan je wenst, dan staan je drie dingen te doen.

1. Erkennen hoe het is en daar jammer over zeggen. "Echt jammer!" En neem daar genoeg tijd voor.
2. De vraag beantwoorden: hoe wil ik het wel / wat wil ik wel?
3. De vraag beantwoorden: hoe kan ik dat bewerkstelligen?

Als ik die tweede vraag aan mensen stel, dan komt er vaak opnieuw een antwoord met 'niet' er in. 

“Ik wil niet meer steeds zo conflictmatig met mijn partner omgaan.”
Tja…. wat moet je (onbewuste) nu doen? Iets niet doen, hoe gaat dat? Want wat moet je dan doen? Dus dan vraag ik; “Wat wil je wél doen, in plaats van conflictmatig met je partner omgaan?” “Nou, gewoon ….. ik wil niet steeds ruzie maken.”
“Nee, je wilt niet steeds ruzie maken. Wat wil je wel doen, in plaats van ruzie maken?”
“Nou, gewoon, zonder gekibbel met elkaar praten.”
“Zonder gekibbel met elkaar praten. Wat wil je doen in plaats van kibbelen?”

Dat kan wel even zo doorgaan, zo’n gesprekje. Wij zijn zo gewend het te hebben over hoe en wat we níet willen, dat we er niet zo goed meer in zijn om te benoemen hoe en wat we wél willen. In dit geval zou dat kunnen zijn: vriendelijk doen.
Vaak als je bedacht hebt wat je wél wilt doen en dat uitspreekt, ben je opgelucht. Het is fijn om te verwoorden hoe je het graag hebben wilt.

Waarom vinden we dat dan toch vaak zo moeilijk, benoemen hoe en wat we wel willen?
Omdat we vaak een overtuiging hebben, dat als je zegt hoe je het hebben wilt, je dat ook zo moet doen. En dat kan dan ook door anderen van je verwacht worden.  En dan kun je daar aan gehouden worden “Jij zou toch ……… “ Meestal door jezelf, maar de angst dat anderen dat zullen doen is er wel en het gebeurt ook wel eens. En dat geeft ons stress. Want stel je voor dat het een keer mislukt wat je je voorgenomen hebt om te doen, dan ben je toch wel een loser of een mislukkeling, of niet goed genoeg.
Dus dan blijven we maar liever zeggen wat we niet willen.

Ik kan niet ...

Maak jij jezelf, voordat je iets uitgeprobeerd hebt, wel eens wijs dat je het niet kunt? Als het antwoord “Nee” is, kan het ook zijn dat je dat doet zonder dat je je er van bewust bent.
Er zijn veel mensen die zich laten weerhouden om überhaupt iets te proberen uit angst dat ze het misschien niet kunnen. Het is bij veel mensen een automatisme om te zeggen of te denken: “Dat kan ik niet”. Of erger nog: “Dat kan ik toch niet.” Of: “Dat lukt toch niet.” En dat is zo jammer, want daarmee houd je jezelf gevangen. Alsof je eerst zeker moet weten of je iets kunt en dat het dan ook nog (elke keer) moet lukken, voordat je er aan mag beginnen.

In onze training Persoonlijk Leiderschap ervaar je dat je er door de toevoeging van het woordje (nog) een wereld voor je open gaat. Wanneer je tegen jezelf zegt: “Ik kan het nog niet", heeft dat een hele andere energie en uitwerking op je gedachten en gevoelens. In plaats van jezelf vast te zetten, open je jezelf voor het ontdekken van mogelijkheden. Je staat open voor een keuze: ga ik het leren of vind ik het niet interessant? Ben ik nieuwsgierig en ga ik het leren, of doe ik liever iets anders? In het eerste geval sta je open voor nieuwe dingen en voor leren en creativiteit gaat stromen. In het tweede geval kan het zijn dat je liever iets anders doet. Maar val niet in de kuil van de struisvogelpolitiek. Dat je jezelf vertelt dat je het niet interessant vindt, terwijl je stiekem uit faalangst iets aan het vermijden bent. 

Ik durf niet ...

Angst is een apart fenomeen, maar o, zo leerzaam. Angst is een intense emotie, echter zelden gegrond. In je hoofd spelen zich misschien wel honderd verschillende doemscenario’s af van dingen die wellicht (heel) onprettig of zelfs verdrietig zijn, maar die niet gevaarlijk zijn. Dan is angst geen gepaste emotie en al helemaal geen goede raadgever. Angst is op zijn plaats als er gevaar dreigt.

Het woord veiligheid is erg in de mode. Ik hoor het steeds vaker, op allerlei plekken en ook in bedrijven. Het belangrijkste daar is vaak dat het veilig is en dan wordt er niet gedoeld op de aanwezigheid van een brandblusser en andere preventieve veiligheidsmaatregelen. Dan wordt er gedoeld op het mentaal-emotionele klimaat. Alsof je als volwassene op dat gebied onveilig zou kunnen zijn.

Als het goed is ben je als volwassene veilig bij jezelf. En hoef je veiligheid niet af te dwingen van buitenaf. Dingen die we als onveilig bestempelen zijn vaak de dingen die onprettig, onaangenaam, ongezellig, tot heel onprettig, heel onaangenaam of heel ongezellig zijn. Maar niet over dingen die gevaarlijk zijn. De woorden veilig, onveilig en gevaar zijn dan niet op hun plaats. Door ze te gebruiken benadrukken we dat we maar zwak zijn en bepaald gedrag van anderen niet kunnen verdragen. Dat is niet waar, maar dat geloven geeft wel een gevoel van zwakheid en kwetsbaarheid.

Iets niet durven omdat het nare reacties kan uitlokken, is bang zijn voor iets dat niet gevaarlijk is. Nare reacties zijn niet gevaarlijk. Ze zijn onprettig en ongezellig. Het wordt pas echt naar, als jij dan begint te denken en/of te geloven dat je niet goed genoeg bent, waardeloos bent, dom bent, niet de moeite waard bent, etc. Dan gaat het heel erg pijn doen. En dan zeggen we: hij kwetst mij! Als je dat niet meer doet, als je gewoon goed, lief, waardevol enz. bent en dat ook blijft, ook als iemand je prestaties slecht vindt, dan zul je merken dat het meestal niet eens onprettig is, als het benoemd wordt. Dat het vaak helemaal geen nare reactie is. Maar als wel, dan kun je dus kiezen of je jezelf kwetst, of dat je dat niet doet.

Wat hebben deze drie ‘termen’, ik wil niet, ik kan niet, ik durf niet, met elkaar te maken?

Jezelf behoeden voor falen. Voor mislukken.

• Bezig zijn met wat je niet wilt, in plaats van met wat je wel wilt heeft als doel je te beschermen tegen faen. Want zo lang je het nieuwe gedrag niet benoemt, kan niemand je er aan houden. Zelfs jijzelf niet.

• Bij van alles zeggen dat je het niet kunt, zodat je het niet hoeft te doen, of altijd nog kunt zeggen: “Ik zei toch al dat ik het niet kan?”, behoedt je voor falen. Je hoeft het niet te doen, je bent geëxcuseerd. Of je doet het wel, maar als het mislukt, kun jij er niets aan doen.

• 'Ik durf niet' zeggen en het zo niet hoeven doen, maakt dat je als je bang bent voor onprettige reacties van anderen, geëxcuseerd bent. Je hoeft het niet te doen, want je durft immers niet. En als je het niet hoeft te doen, kan het ook niet mislukken, kun je niet falen.

Kortom: angst om onvoldoende of slechte prestaties te leveren.
Dan maar liever helemaal geen prestaties neerzetten.

Let voor de grap eens op hoe vaak je anderen hoort zeggen wat ze niet willen, dat ze iets niet kunnen of dat ze iets niet durven. En kijk maar eens naar die personen. Dan zie je dat ze op die momenten vast zitten, zichzelf ongelofelijk tegenhouden, geen risico’s nemen en zichzelf niet zien als een pakket mogelijkheden, maar als beperkingen. Aan zichzelf denken in termen van beperkingen in plaats van in termen van mogelijkheden.

En kijk dan na een tijdje eens naar jezelf. Dan zie je wellicht de keren dat jij dat ook doet. Voel dan eens hoeveel energie het kost om jezelf op deze manier te dempen.

Jammer.

 

---

Reacties

Heb jij ideeen, opmerkingen, vragen of suggesties? Laat een reactie achter, deel je kennis en ervaring en kom nog eens terug om te lezen wat anderen hebben bijgedragen.